Burgerschapsprijs 2011: Stéphane Hessel

Stéphane Hessel werd geboren in Duitsland, maar draagt Frankrijk in zijn hart (vandaar zijn beslissing op twintigjarige leeftijd om zich tot Fransman te laten naturaliseren). Hessel zag in 1917 het levenslicht in Berlijn. De kaart van Europa stond al vroeg getekend in de palm van zijn hand. Net als Robert Schuman en Jean Monnet, werd Stéphane Hessel in zijn kindertijd heen en weer geslingerd tussen Frankrijk en Duitsland, totdat de oorlog begon. Zijn leven lang blijft Hessel hierdoor getekend, getuige hiervan zijn Europese engagement

Na zijn jonge jaren te hebben doorgebracht in Frankrijk en Duitsland, gaat Stéphane Hessel naar Parijs om er hogere studies aan te vatten aan de Ecole libre des sciences politiques, na een tussenstop in de London School of Economics. Toen in Duitsland het tij begon te keren, meldde Stéphane Hessel zich in 1940 als verzetsstrijder van het eerste uur. In datzelfde jaar werd Hessel gevangen genomen, maar hij slaagt erin te ontsnappen en vervoegt het verzetsleger van generaal De Gaulle in Londen. Tijdens de lange oorlogsjaren werkt Hessel als verbindingsof􀂽 cier, maar op missie in Frankrijk valt hij opnieuw in de klauwen van de Gestapo. Hierop volgt een ware “marteltocht” tussen de kampen van Buchenwald, Dora en Bergen-Belsen, waar hij kan ontsnappen.

Na jaren van nationaal isolement heeft Hessel zich zijn verdere leven ingezet om de blik van de natie te verruimen naar Europa en naar heel de wereld. Zo schreef hij als Frans en internationaal diplomaat onder andere mee aan de “universele verklaring van de rechten van de mens” van 1948.

Als medewerker van de grote tenoren van de politieke scène en in navolging van Mendès France of van Rocard weigert Stéphane Hessel om zijn vrijheid van gedachte te ruilen tegen politieke roem. Zijn uitspraken vonden weerklank in verschillende con􀂾 icten tussen Israël en andere naties (Palestina, Libanon). Ondanks zijn Joodse afkomst deinsde Hessel er niet voor terug om de Israëlische politici meermaals op de vingers te tikken.

Op nationaal vlak nam Hessel het onder andere op voor de beweging van de illegalen in 2008 of steunt hij de “duurzame” kandidatuur van Nicolas Hulot bij de Franse groenen in 2011.

In 2010 publiceert schrijver en essayist Hessel het scherpe pam􀂾 et Neem het niet! (in 2011 gevolgd door Doe er iets aan!). Hierin stelt hij vanuit historische context de kwalen van onze moderne tijd aan de kaak en zoomt hierbij in op de armoede en de arrogantie van de “financiële markten”. Op zijn drieënnegentigste blijft Stéphane Hessel een eminent pionier.

(download pdf Laureaat 2011)